क्यानेडियन गायक डेभ क्यारोल सन् २००८ को मार्च महिनामा आफ्नो सांगितिक समूह सन्स अफ म्याक्वेलसँग साँगितिक कार्यक्रम लिएर अमेरिकाको नेब्रास्का जाँदै थिए । उनी चढेको युनाइटेड एयरलाइन्सको विमानमा उनको मूल्यवान टेलर गिटार पनि थियो । तर विमानका कर्मचारीहरुले सामान उतार्ने बेलामा उनको ३५०० डलर पर्ने गिटारलाई हेलचेक्य्राइँपूर्वक फ्याँकेको देखियो ।

पछि हेर्दा उनको त्यो गिटार कामै नलाग्ने गरी भाँच्चिएको रहेछ । एयरलाइन्सले आफ्नै कारणले गिटार भाँच्चिएको स्वीकार गरे पनि दोष भने एक कर्मचारीले अर्का कर्मचारीलाई लगाइरहे ।

गायक क्यारोललले क्षतिपुर्ती माग गरे पनि उनलाई ९ महिना यसै झुलाइयो । र अन्त्यमा एयरलाइन्सका कर्मचारीले क्षतिपुर्ती दिन नसकिने बताए । त्यसपछि पीडित बनेका गायक क्यारोलले युनाइटेड एयरलाइन्समा भेटेका अन्तिम कर्मचारीलाई एउटा वाचा गरे, ‘युनाइटेड एयरलाइन्ससँगको मेरो अनुभवका बारेमा म तीनवटा गीत लेख्नेछु, गाउनेछु हरेकको भिडियो बनाउने छु र संसारभरिका मानिसले हेर्न सकिने गरी देखाउने छु’

नभन्दै गायक क्यारोलले गीत गाए र भिडियो पनि बनाए । युट्युबमा १९ दिन अघि राखिएको उनको म्युजिक भिडियो ‘युनाइटेड ब्रेक्स गिटार’ आइतबारसम्म ४० लाख ९५ हजार पटक हेरिएको छ । यो गित बेलायतमा आइट्युन्सको आधिकारिक वेबसाइटबाट सबैभन्दा धेरै डाउनलोड समेत भएको छ । पश्चिमका सञ्चार माध्यम, गुगल, ट्वीटर र अन्य सोसल नेटवर्किङमा सबैभन्दा धेरै चर्चा युनाइटेड ब्रेक्स गिटारकै छ ।

क्यारोलले बनाएको म्युजिक भिडियोको लोकप्रियता यति धेरै बढ्यो कि त्यसलाई युनाइटेड एयरलाइन्सले चुप लागेर हेर्नै सकेन । र अन्तत: लज्जित भएको युनाइटेड एयरलाइन्सले क्षतिपुर्ती दिने भएको छ ।

लोक रक गायक डेभिड क्यारोलले विमान कम्पनीसँग क्षतिपुर्ती दाबी गर्न मुद्दा मामिला गर्न पनि सक्थे होलान्, तर उनले रचनात्मक विरोध शैली अपनाए जसले युनाइटेडलाई क्षतिपुर्ती दिन बाध्य पार्यो । उनले बनाएको म्युजिक भिडियो केवल इन्टरनेटमा मात्र राखिएको थियो । सिडी र टिभीका लागि नबनाइए पनि उनको भिडियो निकै धेरै मानिसले हेरेछन् । यसले विश्वब्यापी रुपमा बढ्दै गएको एउटा भर्चुअल समाजको शक्तिलाई पनि प्रतिबिम्बित गर्छ । बेलायती पत्रिका इन्डिपेन्डेन्टले यसलाई इन्टरनेटको ‘विशाल प्रभाव’ भनेको छ ।

एकीकृत नेकपा माओवादीले सोमबार आव्हान गरेको बन्दका बेला म धुम्बाराही र सुकेधारा आसपासका शान्त र रापिलो चक्रपथको बाफिलो हावा खाँदै हिँडिरहेको थिएँ । मध्यान्हको १ बजेको थियो । सडकका दायाँ बायाँ घामले डढेका र पसीनाले भिजेका अनगिन्ति मान्छेको ताँती लागेको थियो । मान्छेले पाएको चरम दुःखको उदाहरण खोज्ने हो भने बन्दले सास्ति पाएकाहरुको अनुहार हेरे हुन्छ । थकान, चिन्ता, हडबडि, त्रास,र आक्रोश ।

धुम्बाराही चोकमा टायरहरुले थिचेर एउटा रातो झण्डा गाडिएको थियो । त्यसका वरपर ढुंगा र इँट्टा का लक्ष्मण रेखाले बाटो छेकेका थिए । बन्द गराउनेहरुको पनि आफ्नै चेन अफ कमान्ड हुँदो रैछ । एउटा टोली बीच बाटोमा उभिएर बन्दको अवज्ञा गर्नेहरुलाई टायरको हावा खोल्दिने, तोडफोड गर्ने, गाली गलौज गर्ने जस्ता भौतिक कारवाही गर्न ब्यस्त थियो । अर्को टोली चाहीँ नजिकैको प्रतीक्षालय, अथवा अलि शितल ठाउँमा बसेर गफ चुट्न र बेलाबेलामा सडकमा बसेकाहरुलाई निर्देशन दिन ब्यस्त देखिन्थ्यो। उनीहरु अलि सुपेरियर लाग्थे । प्रतीक्षालयमा बस्नेले ठूलो स्वरमा कराउँथ्यो, ‘नछोड् नछोड्’ सडकमा बसेकाहरु जोशिन्थे अनि बन्दको अवज्ञा गर्ने जो
सुकैमाथि पनि जाइ लाग्थे ।

मध्य दिनको सुनसान सडकमा पर कतै मिराज देखिएको ठाउँबाट एउटा साइकलको आकृति नजिक आउन थाल्यो । साइकलमा दुइ जना थिए । उसको अनुहारको गोरो छाला घामले डढेर रातो भएको थियो, जो साइकल चलाउँदै थियो । उखरमाउलो गर्मीमा साइकलको प्याडल घुमाउँदा घुमाउँदा उ निकै थकित देखिन्थ्यो । कलिलो लाग्ने
जुँगाको रेखी पसीनाले निथ्रुक्क भिजेको थियो । उसको साइकलको अगाडी डन्डीमा उस्तै हालतको तर उ भन्दा अलि पाको देखिने दारीवाल युवा बसेका थिए । बन्दकर्ताहरुको नजिकै आउँदा ती दुई व्यक्ति मात्र होइन, उनीहरु चढेको निर्जिब साइकल पनि डराएको देखें मैले त ।

साइकल नजिकै आयो । सडकमा बसेका बन्दकारीहरु शिकार झम्टिए जसरी जाइलागे । साइकलमा अगाडी डन्डीमा बस्ने व्यक्ति केही भन्न खोज्दै थियो । तर त्यो
भिडको गडगडाहटमा ती व्यक्तिको आवाज कसैले सुनेन । मैले पनि बुझिन । एक जना बन्दकारीले साइकलको हावा खोल्दियो । छिस्स । साइकलमा चढ्ने दुई भाइ
निरिह बनेर हेरी रहे ।

साइकलको हावा खोल्दिसकेपछि मात्र ती बन्दकारीले साइकल चढ्नेसँग कुरा गर्न थाले । एउटाले थर्कायो, ‘हाम्रो बन्द अवज्ञा गर्ने?’ साइकलको डन्डीमा बस्नेले ज्यादै विनम्र भएर भने, ‘ म नौबीसेदेखि हिँड्दै आको । हिँड्दा हिँड्दा खुट्टा बाँउडेर हिँड्नै नसक्ने भएँ, अनि भाइलाई फोन गरेर बोलाको, त्यहीँ पर देखि साइकलमा चढेको हो’
अर्को बन्दवाला बोल्यो, ‘अवज्ञा किन गरेको त’ । मैले सोचें यिनीहरुले अवज्ञा भन्ने शब्द घोकेर आका छन् । जसरी हुन्छ यसलाई वाक्यमा प्रयोग गरेपछि हुन्छ ।
शायद त्यो अमूर्त प्रश्नको सही जवाफ साइकलमा चढ्नेलाई दिन आएन ।

बन्दकारीले साइकलको हावा खोल्दिँदा पनि उ शान्त थियो । उसले फेरि निवेदन गर्यो, ‘म पनि तपाई‌हरु जस्तै हो । म पनि ३ वर्ष हिँडेको हुँ’ बन्दकारीहरुलाई उसको कुराले छोएन । फेरि अर्कोले अवज्ञा भन्ने शब्द दोहोर्यायो, ‘ल ल अबदेखि अवज्ञा गर्ने हैन’ साइकलको डन्डीबाट ती मानिस ओर्लिए, खुट्टा खोच्याउँदै निराश र अमीलो
अनुहार बनाउँदै लुखुरलुखुर अघि लागे । उनी कसैले नसुन्ने गरी बर्बराउँदै थिए । उनको अनुहार हेर्दा यस्तो लाग्थ्यो, उनी तीन वर्ष हिँडेको पार्टी प्रति उनमा ठूलो वितृष्णा जागेको छ ।

देश राजनीतिक संकटमा होमिएका बेला यी युवा सभासद् प्रेमको कुरामै व्यस्त थिए….

फेसबुक सामाजिक सञ्जालको एउटा सशक्त माध्यम बन्न पुगेको छ। अमेरिकी राष्ट्रपति बाराक ओबामादेखि पूर्व अर्थमन्त्री बाबुराम भट्टराईले पनि युवा पुस्ताको मन बुझ्न फेसबुक कै सहारा लिएका थिए ।

फेसबुकमा केही नाम चलेका र प्रभावशाली मानिसहरु पनि छन्। उनीहरुले फेसबुकलाई हजारौं समर्थक र सरोकारवालाहरुसँगसम्बन्ध कायम गर्न एउटा बलियो माध्यमका रुपमा प्रयोग गर्न सक्छन्। नेकपा मालेका मनोनित सभासद् राजेन्द्र खेतान,जो एक सफल उद्यमी पनि हुन्। उनी पनि फेसबुकमा छन्। उनलाई फेसबुकमा आफ्नो साथीको सूचिमा राख्‍न बेला मेरा धेरै अपेक्षा थिए। एक जना युवा उद्यमी र सभासद्। उनका विचारहरु। युवा पुस्तालाई उनका सुझावहरु। उनका अनुभवहरु,यस्तै उत्पादनशील र सिर्जनशील कुराहरुको अपेक्षा मैले नेपालका एक जना सभासद् र उद्यमीको फेसबुकबाट गरेको थिएँ।

तर उनी विन्दास रहेछन्। प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले राजिनामा दिएपछि देश गम्भीर राजनीतिक संकटमा होमियो। फेसबुकमा देशविदेशका युवा साथीहरु अब के होला भन्ने चिन्तामा थिए। सबैका आफ्नै अड्कल, आकांक्षा र अनुरोध थिए। नेपालको एक्स जेनेरेशनमा यति धेरै राजनीतिक सचेतना देखेर म दङ्ग थिएँ।

एकाएक मेरो आँखा राजेन्द्र खेतानको फेसबुक अपडेटमा पुग्यो। (फेसबुकमा मनमा लागेका कुरा, अथवा आफू के गर्दैछु भनेरजतिखेर मन लाग्यो त्यतिबेला अपडेट लेख्न सकिन्छ) राजेन्द्र खेतानको अपडेटमा अंग्रेजीमा लेखिएको थियो- लभ इज ब्लाइन्ड (प्रेम अन्धो हुन्छ)। हुनत उनको फेसबुक अपडेट नितान्त व्यक्तिगत हो। उनलाई आफ्नो कुरा आफ्नो ढंगले राख्‍न पाउँछन्। तर त्यो हेरेर म जस्ता उनीप्रति अपेक्षा गर्नेले उनीप्रति धारणा बनाउन पनि पाउँछन्। मलाई उदेक लाग्यो, चरम राजनीतिक संकटका कारण देशमा संविधान लेखन नै अन्यौलमा परेका बेला संविधान लेख्‍न मनोनित भएका यी विवाहितसभासद्को दिमागमा ‘अन्धो प्रेम रहेछ’। उनले त्यो स्टाटस कुनै ‘वायरलेस डिभाइस’ बाट अपडेट गरेका रहेछन्।

यी युवा सभासद् तथा दर्जनौं ब्यापारिक संस्थाका अगुवाबाट मैले एउटा परिपक्व धारणाको अपेक्षा गरेको थिएँ। हजारौं मानिससँग कोठाभित्र बसी बसी फेसबुकमार्फत नै संविधानको राय लिन सक्थे यिनले, मिलेर जानु पर्छ भन्ने कुनै राजनीतिक सन्देश दिन सक्थे यिनले, संकटमा परेका व्यवसायका कुरा गर्न सक्थे यिनले।

तर उनले त लेखे- ‘प्रेम अन्धो हुन्छ’।

मैले खेतानको प्रोफाइलमा उनका पुराना स्टाटसहरु पनि हेरेँ, प्रधानसेनापति विवादका कारण ‘अब के होला’ भन्ने अन्यौल उत्कर्षमा पुगेका बेला अर्थात सोमबार विहान उनको स्टाटसमा लेखिएको थियो ‘तिम्रो आहत र मुस्कान अनि मोहक…. हराएछु’ त्योभन्दा पहिले शनिबार एकाविहानै खेतानले फेसबुक स्टाटस अपडेट गरेका रहेछन्। जहाँ उनले लेखेका थिए ‘किन आयौ सुटुक्क, मेरो मुटु कुटुक्क’।
मालेको समानुपातिक सिटबाट सभासद बनेका खेतानले जनताको मुटु कुटुक्क हुने गरी देश दुखेको बेला राखेको स्टाटस देख्दा मलाई चाहिँ दीपक लिम्बुले गाएको गीत गुनगुनाउन मन लागिरहेको छ, यहाँ देशको छ चिन्ता, तिमी माया माया भन्छौ।

नागरिकमा प्रकाशित